De Speelse Ironie van Florine Stettheimer

Florine Stettheimer maakte schilderijen als toneelstukken. Het zijn speelse taferelen in felle kleuren, waarin vaak maatschappijkritiek zit verstopt. Hoewel ze zelf uit een rijke gezin kwam, moet je in haar schilderijen vaak lachen om de New Yorkse upper class. Is het leven niet één groot toneelspel?

In 1912 bezocht Florine Stettheimer een uitvoering van Serge Diaghilev’s Ballets Russes in Parijs. Ze raakte betoverd door de dansers in de weelderige decors. Het inspireerde haar tot het maken van schilderijen, die eruit zagen als toneelstukken. Ze toont de wereld van de New Yorkse upper class met veel ironie en verwondering.

Europa
Neem “Spring Sale at Bendel’s“. De trap en de gordijnen geven het gevoel van een podium. Vrouwen staan aan dezelfde kleren te trekken, er wordt snel iets gepast midden in de winkel en natuurlijk moet ook het schoothondje mee. Rijke dames worden in het schilderij straatvechters om de mooiste koopjes te bemachtigen. Stettheimer maakt de Amerikaanse consumptie-cultuur op een speelse manier belachelijk.

Misschien is het Stettheimer’s jeugd in Europa geweest, waardoor ze met een onbevangen blik naar de Amerikaanse upper class kan kijken. Ze werd in New York geboren, maar het rijke gezin Stettheimer woonde een deel van het jaar in Duitsland en reisde over het hele continent.

Terug naar de VS
In 1914 moesten de Stettheimers overhaast terugkeren naar de VS toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Het schilderij “New York/Liberty” toont de terugkomst van president Wilson (achter het spreekgestoelte op het schip) na de vredesbespreking in Parijs. Het doek moet Stettheimer aan haar eigen terugkeer naar New York hebben herinnerd.

In New York groeide de salon van de Stettheimers uit tot een ontmoetingsplek voor kunstenaars en progressievelingen. Marcel Duchamp, Francis Picabia en Georgia O’Keeffe behoorden tot de vaste bezoekers. Stettheimer kwam zo in contact met curatoren en galeristen, maar toch stelde ze haar schilderijen nauwelijks tentoon. Ze had de inkomsten niet nodig en stelde hoge eisen aan de galerie. Dankzij haar kunstenaarsvrienden werd haar werk toch opgenomen in de belangrijkste grote tentoonstellingen van Amerikaanse kunst in haar tijd.

Cathedrals
Haar beroemdste werken zijn de “Cathedrals” die ze maakte tussen 1929 en 1942. Ze neemt hierin de zakenwereld, de consumentenmaatschappij, de kunstwereld en de theaterwereld op de hak. Opnieuw voelen de schilderijen als toneelscènes met schreeuwerige uithangborden en veel mensen op het toneel. Het zijn geen chronologische verhalen, maar sfeerindrukken waarin talloze kleine gebeurtenissen te zien zijn.

De ironie spat van de doeken. In “The Cathedrals of Wall Street” zet ze rijke bankiers naast een standje van het Leger des Heils, als een waarschuwing voor grote verliezen. In “The Cathedrals of Art” zijn alle figuren met elkaar bezig en lijkt niemand oog te hebben voor de kunst.

Maatschappijkritiek
Het is belangrijk te beseffen in welke tijd Florine Stettheimer haar schilderijen maakte. Vrouwen had net kiesrecht gekregen, de Amerikaanse musea waren net opgericht. New York ademde een sfeer van vooruitgang. Tegelijk was er grote armoede. “The Cathedrals of Fifth Avenue” toont een rijkelui’s huwelijk, maar werd gemaakt in 1929 vlak na de grote beurscrash. Stettheimer toont zo de bubbel waarin de upper class leefde. Hoewel Stettheimer onmiskenbaar deel uit maakte van deze bubbel, laat ze op subtiele manier haar progressieve denkbeelden zien. Zo ging ze veel om met homoseksuelen en was ze tegen rassendiscriminatie.

Haar schilderij “Ashbury Park South” toont hoe mensen van kleur plezier hebben op het strand. Tegenwoordig voelt dit misschien als een vanzelfsprekend beeld, maar in 1920 was er grote rassendiscriminatie. Zwarte en witte mensen hadden ieder een eigen deel van het strand. Op schilderijen werden mensen van kleur vaak niet afgebeeld. Stettheimer liet juist zien dat iedereen hetzelfde was. “Ashbury Park South” was tijdens haar leven het schilderij dat ze het vaakst instuurde voor tentoonstellingen. Het is tekenend voor Stettheimer. Haar werken zijn geen grootse protesten, maar speelse speldenprikjes, als spiegels voor de maatschappij.

Morgen is het internationale vrouwendag en zullen we op onze sociale media extra aandacht besteden aan een naakt zelfportret dat Florine Stettheimer maakte. Volg ons nu op Facebook, Twitter of Intagram!