Op ontdekkingsreis in het Dordrechts Museum

Het Dordrechts Museum toont dit najaar kunstenaars die op reis gingen om nieuwe landschappen te ontdekken. Tegelijk biedt de tentoonstelling de kans om 19e eeuwse kunstenaars te herontdekken.

Als ik de tentoonstellingszalen van het Dordrechts Museum binnenstap, moet ik terugdenken aan de grote Aelbert Cuyp tentoonstelling van afgelopen jaar. Schuifelend tussen de vele bezoekers probeerde ik een glimp van Cuyp’s landschappen te zien. Het contrast met nu kan bijna niet groter. Op deze zondagmiddag heb ik de zaal bijna voor mijzelf alleen.

Antonie Sminck Pitloo – La Grotta di Posillipo bij Napels
Pierre Louis Dubourcq – Landschap in de omgeving van Rome

17e eeuw vs. 19 eeuw

Wat is dat toch met de Nederlandse smaak? Bij tentoonstellingen van 18e eeuwse en begin 19e eeuwse schilderijen blijven bezoekers vaak thuis. Helden van de 19e eeuw, zoals Wijnand Nuijen of Barend Koekkoek, zijn vergeten.

Vaak wordt gezegd dat de romantische landschappen van de 19e eeuw te overdreven zijn voor de Calvinistische Nederlanders. En eerlijk is eerlijk, de schilderijen van Pitloo of Dubourcq tonen een geïdealiseerd beeld van Italië. Maar is dat nou echt zo anders dan de Italiaanse landschappen van Cuyp? Het on-Nederlandse licht en de kabbelende rivieren zijn minstens net zo theatraal. Maar toch trekt Cuyp wel 80.000 bezoekers.

Antoine Payen – Schilderij van Candi Sewu, Tropenmuseum
Friedrich Carl Albert Schreuel – Portret van Raden Syarif Bustaman Saleh

Wanderlust

De tentoonstelling Wanderlust laat zien dat de 19e eeuwse kunstenaars nieuwsgierig waren naar de wereld om zich heen. Gewapend met tubes en penselen trokken ze de wereld over om nieuwe gebieden te ontdekken. Waar Cuyp koeien schilderde, zien we bij Antoine Paijen en Raden Saleh tempelcomplexen en uitbarstende vulkanen.

Een ware ontdekking is het werk van de Noorse Betzy Akersloot-Berg, een tijdgenoot en vriendin van de familie Mesdag. Akersloot-Berg trouwde met een Nederlandse politicus en woonde een groot deel van haar leven op Vlieland. Maar in Dordrecht zijn haar schilderijen van de Noorse kust te zien. De drie schilderijen behoren tot de hoogtepunten van de tentoonstelling.

Betzy Akersloot-Berg – Fugola Rots, Museum Tromp’s Huys

Vooruitstrevend

De Nederlandse kunstenaars waren echte vernieuwers. Zo reisde Willem de Famars Testas in 1858 naar Egypte. Zijn oriëntalistische schilderijen zijn dus uit dezelfde periode als de werken van Jean-Léon Gerôme. In het Dordrechts Museum is een straatscène in Caïro te zien met schitterende architectonische details.

Of neem Meijer de Haan die samen met Paul Gauguin schilderde in Pont Aven. Zijn felle kleuren en spannende composities waren vooruitstrevend binnen het modernisme. Maar waar Gauguin nu tot de duurste kunstenaars ter wereld behoord, is Meijer de Haan zelfs in Nederland grotendeels vergeten.

Meijer de Haan – Landschap met blauwe boom, 1889-1890, Collectie Musée de Pont-Aven
Meijer de Haan – Le Pouldu, 1889, Kröller-Müller Museum

Dordrechts Museum

Een bezoek aan Wanderlust is daarom niet alleen een wereldreis, maar ook een reis door de Nederlandse kunstgeschiedenis. Het Dordrechts Museum laat het Nederlandse publiek opnieuw kennismaken van de helden van de 19 eeuw, een generatie kunstenaars die meer waardering verdient. En voor wie toch ook graag Cuyp nog even ziet, die hangt gewoon in de vaste collectie!