Ongeveer zes maanden voor de geboorte van Jezus, werd Johannes de Doper geboren. In veel schilderijen over de geboorte van Johannes de Doper zien we hem afgebeeld in witte doeken. Waarom is dat zo?
De ouders van Johannes de Doper, Zacharias en Elisabet, waren lang kinderloos gebleven. Het waren vrome mensen, die vanwege hun hoge leeftijd dachten nooit meer ouders te worden. Totdat plotseling aartsengel Gabriël aan Zacharias verscheen en hem aankondigde dat hij een zoon zou krijgen en dat hij hem Johannes moet noemen. Lucas beschrijft dit in zijn eerste hoofdstuk:
“Wees niet bang, Zacharias, je gebed is verhoord: je vrouw Elisabet zal je een zoon baren, en je moet hem Johannes noemen. […] Hij zal vervuld worden van de heilige Geest terwijl hij nog in de schoot van zijn moeder is, en hij zal velen uit het volk van Israël tot de Heer, hun God, brengen.“
Zacharias kan de aankondiging van de geboorte niet geloven en raakt daardoor sprakeloos tot aan de geboorte van Johannes. Als de familieleden het kind naar zijn vader ‘Zacharias’ willen noemen, zegt hij: “Zijn naam is Johannes”. Daarmee heeft hij zijn spraakvermogen terug. De geboorte van Johannes de doper wordt in het Christelijk geloof gezien als een voorbode voor de komst van de verlosser, Jezus Christus.
Symboliek
In het schilderij van Murillo is Johannes de Doper afgebeeld in de handen van een verzorgster. Hij heeft een stralend licht om zijn hoofd en vormt het middelpunt van het schilderij. Om hem heen zitten nog drie andere verzorgers gehurkt. De linker heeft een grote kom met water in haar handen. Dit is een symbolisch verwijzing naar de toekomstige daden van Johannes, waarbij hij Jezus en andere gelovigen doopt met heilig water.
De vrouw rechtsvoor op het doek heeft een stapel witte doeken in een mand. De kleur wit is een verwijzing naar de puurheid van Johannes, die door kerklaar Johannes Chrysostomus werd beschreven als ‘witter dan het witste kledingstuk’. Het hondje helemaal rechts op het schilderij is een symbool voor trouw, omdat Johannes zijn hele leven trouw zou zijn aan Jezus.
Zacharias en Elisabet
Murillo heeft ervoor gekozen om de verzorgsters af te beelden in de kleding en stijl van het 17e eeuwse Spanje. Hierdoor lijkt het werk erg realistisch en zou het kunnen gaan om de geboorte van een willekeurig kind. Alleen de Engelen bovenin het schilderij verraden dat het hier om een Christelijk tafereel gaat. Op de achtergrond zijn de ouders van Johannes de Doper afgebeeld. Links staat in de schaduw Zacharias over de schouders van de verzorgers naar zijn pasgeboren zoon te kijken. Achterin het schilderij zien we Elisabet in het bed liggen. Ze is nog aan het bijkomen van de bevalling Een andere verzorgster komt haar een kom met eten brengen.
Het schilderij gebruikt daarnaast heel veel rood-tinten, dit is de kleur van heilige martelaren en een verwijzing naar de dood van Johannes de Doper. Johannes wordt namelijk onthoofd door koning Herodes. De geboorte en de dood van Johannes komen zo samen in één schilderij.
Volg de kunstbijbel!
Kerkelijk jaar: Geboorte van Jezus (25 december) – de Kindermoord in Bethlehem (28 december) – de Besnijdenis van Jezus (3 januari) – Driekoningen (6 januari) – de Doop van Jezus (zondag na Drie Koningen) – het Huwelijk te Kana (tweede zondag na Drie Koningen) – de Presentatie in de Tempel (2 februari) – de Vlucht naar Egypte (17 februari) – Wonderen van Jezus – Annunciatie (25 maart) – de Visitatie (31 mei) – Geboorte van Johannes de Doper (24 juni) – Herrijzenis van Lazarus (29 juli) – de Transfiguratie (6 augustus) – Maria-Hemelvaart (15 augustus) – Kroning van Maria (22 augustus) – Onthoofding van Johannes de Doper (29 augustus) – Geboorte van Maria (8 september) – Heilig Kruis (14 september) – Allerheiligen (1 november) – Allerzielen (2 november) – Presentatie van Maria in de Tempel (21 november) – Christus Koning (24 november) – Onbevlekte Ontvangenis (8 december)
Paascyclus: Palmpasen – de Tempelreiniging – het Laatste Avondmaal – Jezus op de Olijfberg – de Kruisweg – de Kruisiging – de Kruisafneming – de Wederopstanding – Noli me tangere – de Ongelovige Thomas – Hemelvaart – Pinksteren – Heilige Drie-Eenheid
The post Witte doeken bij de Geboorte van Johannes de Doper appeared first on KunstVensters.