Vergeet de Hermitage, hier is het H’Art Museum! Zestig schilderijen van de Russische kunstenaar Wassily Kandinsky zijn tijdelijk vanuit het Centre Pompidou naar het H’Art Museum in Amsterdam gekomen. Het resultaat is een spetterende tentoonstelling waarin de ontwikkeling van de abstractie centraal staat.
H’Art Museum beleefde vorige week zijn grote heropening. Koning Willem-Alexander opende de tentoonstelling over Wassily Kandinsky met werken uit het Centre Pompidou. Enigszins ironisch is het wel dat H’Art opent met een Russische kunstenaar, nadat Hermitage Amsterdam vier jaar geleden de deuren sloot vanwege de boycot van Rusland. De Kandinsky-expo is het eerste resultaat van de nieuwe samenwerkingen met het Centre Pompidou, het British Museum en het Smithsonian. Ruim 60 schilderijen van Kandinsky zijn de komende maanden in het H’Art Museum te zien.
Wassily Kandinsky – Olieverfschetsen (1901-1904)
Rubenisten vs Poussinisten
De Kandinskytentoonstelling in het H’Art Museum begint met de vroege landschappen die Kandinsky schilderde. De felle kleuren in de olieverfschetsen, doen me denken aan de 17e eeuwse strijd tussen tekenaars en coloristen. De Poussinisten aan de Franse academie, genoemd naar de Franse schilder Nicolas Poussin, gingen uit van de lijn om composities te maken. Zij zagen tekenen als de basis van hun werkwijze. Daar tegenover stonden de aanhangers van Peter Paul Rubens, die werkten vanuit kleur en kleurvlakken. In hun ogen zorgden het werken met kleur voor een meer natuurgetrouwe weergave van de werkelijkheid.
Als de jonge Wassily Kandinsky in de 17e eeuw had geleefd, was hij Rubenist geweest. De olieverfschetsen hebben felle kleuren en dikke penseelstreken. Kandinsky werkte met kleurvlakken direct op het doek, zonder ondertekening of compositiestudie. De schilderijen doen denken aan de Noorse landschappen van Edvard Munch, maar dan ruwer, gehaaster, puurder.
Ondergrond zichtbaar
In 1904 reisde Kandinksy met Gabriele Münter een maand lang door Nederland. Bijzonder is het schilderij Samstag Abend dat hij maakte met tempera (verf op basis van ei) op een zwarte achtergrond. Het nachtelijke tafereel toont een vissersdorp (Volendam?) met bewoners in klederdracht. In het matte schilderij hebben de felle kleuren plaatsgemaakt voor omlijnde figuren. Maar wie beter kijkt, ziet Kandinsky geen lijnen heeft geschilderd. Kandinksy heeft witte zeilen geschilderd voor een bootje en vervolgens een randje om de zeilen leeggelaten. De zwarte omlijning ontstaat, doordat de zwarte ondergrond zichtbaar wordt.
Hetzelfde trucje gebruikt Kandinsky in een schilderij van een Arabische stad. Hier gebruikt hij tempera op karton. Opnieuw laat hij de achtergrond vaak onbedekt, zodat een lijntje ontstaat rondom de stadsmuren. Voor het zand op de voorgrond kiest Kandinsky een verfkleur die lijkt op het beige van het karton. Het spel tussen de verf en de zichtbare ondergrond geeft een gevoel van reliëf en dieptewerking.
Ontdekking van de lijn
Toch doet de lijn na deze studies zijn intrede in de schilderijen van Kandinsky. Zou er dan toch in Poussinist in Kandinsky verborgen zitten? In Improvisation 3 uit 1909 gebruikt hij zwarte lijnen om de belangrijkste vormen te benadrukken. Vanaf nu gaat Kandinsky’s ontwikkeling snel. Herkenbare landschappen en gebouwen en dieren maken plaats voor abstracte schilderijen met kleurvlakken en geometrische vormen.
Maar ook in de abstracte werken speelt de lijn een hoofdrol. In Mit dem schwarzen Bogen (1912) en Auf Weiss II (1923) zorgen de dikke zwarte lijnen voor verbinding van de kleurvlakken. De diagonale lijnen zorgen voor balans in de compositie. Kandinsky is nu op de toppen van zijn kunnen. In de grote middenzaal van het H’Art Museum hangen alleen maar topstukken.
H’Art Museum
Wassily Kandinsky zorgt voor een spetterende heropening van het H’Art Museum. De vormgeving van de grote middenzaal met kleurrijke vloertapijten is een lust voor het oog. De topwerken krijgen in de zaal alle ruimte. Maar er ontstaat ook een abstracte compositie op de vloer, die vanaf de balkons op de 1e verdieping goed zichtbaar is. Een museumzaal als een canvas met kleurvlakken op de grond en muren als zwarte lijnen.
De schilderijen van Wassily Kandinsky tonen zijn liefde voor kleur. Maar in de laatste zalen worden de werken steeds geometrischer en krijgen lijnen een steeds prominentere rol. Kandinsky laat zo zien dat de 17e eeuwse ruzie tussen Rubenisten en Poussinisten onzin was. Hij wil niet kiezen tussen kleur en lijn, maar laat kleuren en lijnen elkaar juist versterken.
The post Kandinsky bezorgt H’Art Museum een spetterende start! appeared first on KunstVensters.