Aan het begin van de 17e eeuw was er een groep Utrechtse kunstenaars die naar Rome reisden. Ze maakten er kennis met het werk van de Italiaanse kunstenaar Carvaggio. Eenmaal terug in Nederland begonnen ze in Nederland in zijn stijl te schilderen. Met hun spannende lichteffecten maakten deze ‘Utrechtse Caravaggisten’ een onuitwisbare indruk op de Nederlandse schilderkunst.
Caravaggio was een van de vroegste schilders van de Italiaanse barok. Hij gebruikte grote licht/donker effecten. Zijn achtergronden waren vaak erg donker, waarop niets te onderscheiden was. De mensen op de voorgrond werden in een mysterieus licht gezet, al was de bron van dit licht zelden op de schilderijen te zien. Vernieuwend was ook dat hij mensen op hun lelijkst durfde te schilderen en niet op zoek was naar een ideaalbeeld zoals in de renaissance. Hij schilderde niet alleen bijbelse taferelen, maar ook mensen uit het dagelijks leven.
Utrechtse Caravaggisten
De licht-donker effecten waren een grote verandering ten opzichte van de heersende Nederlandse stijl waarmee de Haarlemse schilders beroemd waren geworden. Karel van Mander en collega’s schilderden mythologische en bijbelse voorstellingen waarin het menselijk lichaam zo mooi en indrukwekkend mogelijk werd weergegeven. Het werk van de Utrechtse Caravaggisten was dus zowel qua onderwerp als qua stijl vernieuwend.
De eerste Rome-reiziger die terugkeerde in Utrecht was Hendrick ter Brugghen in 1614. Deze oud-leerling van Abraham Bloemaert nam het realisme en het clair-obscur van Caravaggio over, vooral toen ook de andere Caravaggisten terug waren in Utrecht. Ter Brugghen werkt veel samen met Dirck van Baburen en zelf het meest bekend vanwege het detail in zijn schilderingen van kleding, die vaak Italiaans aandoet.
Dirck van Baburen
Dirck van Baburen was een leerling van Paulus Moreelse, en reisde naar Rome tussen 1615 en 1621 en in deze tijd was de oprichter van de Bentvueghels, een groep van Nederlandse kunstenaars in Rome. De stijl van Van Baburen lijkt veel op Hendrick ter Brugghen met wie hij veel samenwerkte. Hij schilderde zoveel scenes uit het dagelijks leven (genre kunst) als mythologische en bijbelse onderwerpen.
Gerard van Honthorst
Na een reis langs Rome, Florence en Toscane keert Gerard van Honthorst in 1620 terug in Utrecht. Zijn stijl is bijzonder omdat hij vaak ook de lichtbron durft te schilderen, die het licht-donker effect veroorzaakt. Vaak is dit een kaars op zijn vroege schilderijen. Van Honthorst kwam in dienst bij het hof waardoor hij naar Den Haag moet verhuizen. In deze periode maakte hij veel portretten en werd zijn stijl iets lichter.
De lichteffecten van Gerard van Honthorst en zijn collega’s werden in Nederland overgenomen door schilders uit Haarlem en Amsterdam. Kunstenaars als Johannes Vermeer en Rembrandt van Rijn vertaalden deze vernieuwingen naar de Nederlandse omgeving. De onderwerpkeuze en realistische weergave van de Caravaggisten had dus een belangrijke invloed op de genreschilderkunst in Nederland.
Waar is de kunst van de Utrechtse Caravaggisten te zien?
Voor liefhebbers van het Utrechtse Caravaggisme is het Centraal Museum de beste plek om de kunstenaars te ontdekken. Ook in Italië bestaan nog omvangrijke collecties, onder andere in het Uffizi. Natuurlijk biedt ook het Amsterdamse Rijksmuseum een mooi overzicht van deze vroege Nederlandse meesters.
Lees ook onze andere artikelen over de Hollandse School en Nederlandse kunstenaars:
The post Wie waren de Utrechtse Caravaggisten? appeared first on KunstVensters.