Na de moord op Hendrik IV kwam zijn vrouw Maria de Medici aan de macht als koningin van Frankrijk. Om haar regeerperiode glans bij te zetten, liet ze haar leven vereeuwigen in 22 schilderijen van Peter Paul Rubens. Maar hoe vul je 22 doeken als de enige belangrijke verdienste van Maria de Medici het huwelijk van haar zoon Lodewijk XIII is?
Maria de Medici was de dochter van de groothertog van Toscane Francesco de Medici en de kleindochter van de Habsburgse keizer Ferdinand I van Oostenrijk. In 1600 trouwde ze met koning Hendrik IV (Henri IV), omdat Hendrik IV na zijn mislukte eerste huwelijk een troonopvolger nodig had en bovendien Maria’s geld goed kon gebruiken. Hendrik IV was een goede vorst, die veel geloofsvrijheid gaf aan de protestanten. Hierdoor werd hij het doel van een moordaanslag door de katholieke François Ravaillac.
Omdat hun oudste zoon Lodewijk XIII destijds slechts 8 jaar was, werd Maria na Hendrik’s dood als regent machthebber over Frankrijk. Haar regeerperiode probeerde ze de vijandelijke houding tussen Bourbon Frankrijk en de Habsburgers uit Spanje te verbeteren. Ze volgde hierbij een uitgekiende huwelijkspolitiek die resulteerde in een dubbel-huwelijk tussen haar kinderen en de kinderen van de Spaanse koning Filips III. Prins Lodewijk XIII trouwde Anna van Oostenrijk en Maria’s dochter Elisabeth met Filips IV, de latere koning van Spanje.
Medici Cyclus
Maria’s regentschap duurde 7 jaar tot Lodewijk oud genoeg was om zelf te regeren. Toen Lodewijk XIII op 15 jarige leeftijd aan de macht kwam, werd Maria de Medici verbannen naar Blois om haar invloed op de troon te verminderen. Ze zag het als een pijnlijke gebeurtenis en een zwarte periode in haar leven. Na drie jaar kwam ze terug in Parijs en nam intrek in het Palais de Luxembourg.
Ze huurde de Vlaamse kunstschilder Peter Paul Rubens in om een overzicht te geven van haar leven in een cyclus van 22 schilderijen. Rubens gebruikte veel verwijzingen naar de Bijbel en de klassieken om het leven van Maria te verbeelden. In de geboorte van de prinses lijkt Maria de Medici wel een heilige. Op het doek “Onderwijs van de prinses” krijgt ze les van de goden Apollo, Hermes en Athena. Haar schoonheid wordt benadrukt door de aanwezigheid van de drie Gratiën: Eufrosyne, Aglaea en Thalia.
Levensverhaal
Hoewel Maria de Medici probeerde zoveel mogelijk macht naar zich toe te trekken, was haar regeerperiode kleurloos. De Fransen moesten weinig van de Italiaanse koningin hebben en als vrouw kreeg ze weinig voor elkaar. Toch weet Rubens op zijn doeken het leven van Maria de Medici glorieus weer te geven. Zo plaatste hij de eerste ontmoeting tussen Henri IV en Maria de Medici in de hemel, alsof ze God en Maria zijn. Hij geeft Maria daarom een blauwe jurk. Naast Maria de Medici plaatst hij een pauw, het symbool van Hera, en naast Henri zit een adelaar, als symbool van Zeus. Zo verwijst hij ook naar de oppergod en zijn vrouw uit de Griekse mythologie.
De belangrijkste verdienste uit het regentschap van Maria de Medici was het dubbelhuwelijk van haar zoon Lodewijk XIII en Anna van Oostenrijk en haar dochter Elisabeth met Filips IV. Rubens schilderde de uitwisseling van de prinsessen, de toekomstige koningen van Frankrijk en Spanje. Op het schilderij zijn Anna en Elisabeth afgebeeld met de personificaties van Spanje (links met de leeuwenhelm) en Frankrijk (rechts met de lelie-kleding).
Ongewild Schilderij
In de oorspronkelijke cyclus van 22 schilderijen, had Rubens ook de verbanning van Maria de Medici naar Blois opgenomen. Maar toen hij de doeken in het Palais de Luxembourg kwam installeren, was Maria niet blij met het schilderij. Ze liet deze zwarte bladzijde uit haar leven daarom vervangen. Rubens schilderde daarom ter plekke een nieuw doek: “De Voorspoed van het Regentschap van Maria de Medici”. Dit is het enige schilderij in de serie die niet in Antwerpen, maar in Parijs, werd gemaakt.
De schilderijen “De ontsnapping vanuit Blois”, “De onderhandelingen in Angoulême” en “De koningin kiest voor zekerheid” die over de nasleep van de verbanning en de terugkomst naar Parijs gaan, werden wel behouden in de serie. Deze schilderijen benadrukken hoe Maria de Medici haar rechtmatige plaats als adviseur van Koning Lodewijk XIII weer inneemt. Hiermee kiest Rubens voor een erg rooskleurige weergave van de werkelijkheid.
Henri Cyclus
Na de voltooiing van de Medici Cyclus kreeg Peter Paul Rubens de opdracht om eenzelfde cyclus van 24 werken te maken over het leven van Henri IV. Deze werken zouden in de andere vleugel van het paleis komen te hangen als tegenhanger van de werken over Maria de Medici. Rubens maakte enkele olieverf schetsen voor de serie. Maar nadat Maria de Medici zich in 1630 terugtrok uit Parijs, bleef de Henri IV cyclus uiteindelijk onvoltooid.
Maria’s plan om Frankrijk en Spanje te verbinden door de huwelijken tussen de twee koningshuizen faalde compleet. In 1635 brak de Frans-Spaanse oorlog uit als onderdeel van een grote Europese oorlog om de macht van de Habsburgers, die heersten over het Heilige Roomse Rijk en Spanje, te beperken. Maria’s macht was ondertussen uitgespeeld. Maar dankzij de werken van Rubens zal haar kleine rol in de geschiedenis van Frankrijk niet snel vergeten worden.
 |