Brengt een portret van Botticelli 80 miljoen op?

Vandaag veilt Sotheby’s een bijzonder portret van Sandro Botticelli. Hoewel Botticelli tegenwoordig vooral beroemd is vanwege zijn Geboorte van Venus, was hij ook een begenadigd portrettist. Het portret dat vanmiddag onder hamer gaat, is extra bijzonder: in het schilderij zit een tweede schilderij verstopt!

Wie is de jonge man in het schilderij van Sandro Botticelli? Toen het in 1982 voor het laatst werd geveild, heette het werk nog ‘Portret van Giovanni di Pierfrancesco de Medici’ naar het neefje van Lorenzo de Medici. Een aantrekkelijke gedachte als je weet dat zijn oudere broer de eigenaar was van Botticelli’s beroemde schilderijen ‘de Geboorte van Venus‘ de ‘la Primavera’. Toch zijn kunsthistorici tegenwoordig niet meer zo zeker dat het om Giovanni di Pierfrancesco de Medici gaat. Het werk staat daarom nu in de catalogus als ‘Portret van een Jonge Man met een Medaillon’.

Veiling
Een tweede grote verandering ten opzichte van 1982 is de prijs. Christies verkocht het schilderij destijds voor £810,000, terwijl de huidige verwachte opbrengst 80 miljoen dollar bedraagt. Het zal vandaag spannend worden of deze hoge prijs ook daadwerkelijk bereikt gaat worden. Vooral omdat een kleine groep experts twijfelt aan de toeschrijving aan Botticelli.

Het schilderij is namelijk pas voor het eerst beschreven rond 1850. Waar het werk tussen 1480 en 1850 is geweest, is niet bekend. Sommige kunsthistorici menen daarom dat het ook een werk van Francesco Botticini, een leerling van Botticelli, geweest zou kunnen zijn. Toch denkt Sotheby’s nu op basis van stilistische kenmerken en wetenschappelijk onderzoek met zekerheid te kunnen zeggen dat het van Botticelli is.

Portetschilder
Na de introductie van de olieverf in Italië, overgenomen van Vlaamse schilders als Jan van Eyck, werd de vraag naar portretten in Florence steeds groter. Olieverf maakte het mogelijk om veel preciezer en met meer lagen te werken en daardoor betere portretten te maken. Botticelli verdiepte zich in de loop de jaren daarom ook in de portretkunst. Zijn portretten vallen op, doordat de geportretteerde de toeschouwer altijd direct aankijkt.

In tegenstelling tot de levensechte portretten van de Vlaamse primitieven, zijn de Italiaanse schilderijen vaak meer een ideaalbeeld. Ook in het nu geveilde schilderij van de jonge man, zien we een jeugdige man met een symmetrisch gezicht en verzorgde kleding. Zijn nederige houding wordt benadrukt door zijn sobere kleren en het portret van de heilige in zijn hand.

Portret in Portret
Het medaillon is een bijzonder verhaal. Het werd rond 1350 gemaakt door Bartolomeo Bulgarini, waarschijnlijk als onderdeel van een groter rechthoekig paneel. Bulgarini werkte in Siena in de traditie van Duccio en Lorenzetti. Mogelijk is Paulus of Petrus afgebeeld. Later werd Bulgarini’s schildering rond gemaakt en in zijn geheel in het houten paneel van Botticelli geplaatst: een schilderij in een schilderij dus.

Het is niet de eerste keer dat Botticelli dit trucje uithaalde. In een portret uit 1475 plaatste hij een gipsen kopie van een medaillon van Cosimo de Medici in het schilderij. Toch is niet met zekerheid te zeggen of het medaillon van Bulgarini altijd in Botticelli’s schilderij heeft gezeten, mogelijk zat er eerder een spiegel en is het medaillon een latere vervanging.

Vanmiddag zal het werk worden geveild in New York. Met 80 miljoen zou het schilderij, na Leonardo da Vinci’s Salvator Mundi het meest dure oude (<1850) werk ter wereld worden. We zullen dit artikel updaten zodra de uiteindelijk verkoopprijs bekend is geworden!