Woke is een zegening voor de kunstwereld. De opkomst van woke zorgt voor de grootste vernieuwing in de kunstwereld sinds het modernisme. Een betoog waarom we diversiteit moeten omarmen en niet bang zijn voor herwaardering van de kunstgeschiedenis.
Jarenlang hebben musea een chronologisch verhaal verteld over de ontwikkeling van de kunst. Vernieuwers als Kandinsky en Picasso zorgden voor nieuwe vormen en het gebruik van felle kleuren. In dit verhaal is de abstracte kunst van Mondriaan en Malevich een logisch vervolg op het kubisme van Picasso. We noemen deze denkwijze het modernisme, het streven naar vernieuwing en vooruitgang.
De afgelopen jaren komen er barstjes in dit verhaal. Naast Mondriaan en Malevich zijn er gelijktijdig ook vrouwelijke en niet-Westerse kunstenaars met abstractie bezig geweest. Zo toont Kunstmuseum Den Haag op dit moment hoe Hilma af Klint in Zweden, ver van het modernisme van Parijs, tot een abstracte vormentaal is gekomen. Abstracte kunst blijkt dus op meerdere plekken tegelijk te zijn ontstaan.
Woke
De ontdekking van vergeten kunstenaars past binnen de opkomst van ‘woke’. De stroming gaat ook vermomd onder de namen diversiteit, globalisatie en inclusie. Maar het komt allemaal op hetzelfde neer: de bewustwording dat niet-mannelijke niet-witte niet-Westerse kunstenaars jarenlang gediscrimineerd zijn.
Woke gaat als een golf door de museumwereld. Hilma af Klint, Artemisia Gentileschi, Frida Kahlo: nooit was er meer kunst van vrouwen te zien in de Nederlandse musea dan de afgelopen tijd. Ook niet-Westerse kunst beleeft een opmars. Hedendaagse Afrikaanse kunstwerken zijn op dit moment bijvoorbeeld te zien in Leiden en Amersfoort.
Maatschappelijk betrokken
De nieuwe woke-kunst is maatschappelijk betrokken, actueel en visueel aantrekkelijk. Zo protesteert de Iraanse kunstenaar Shirin Neshat tegen vrouwengeweld door kaligrafie te combineren met zwart-wit fotografie. Yinka Shonibare uit Nigeria gebruikt Afrikaanse stoffen om beelden te maken over de gevolgen van kolonialisme. In een grote installatie waarin een bos verandert in een huis maakt Doris Salcedo de gevolgen van ontbossing zichtbaar.
Het is alsof er een wereld vol nieuwe kunstvormen en visuele tradities opengaat. Na de lange dominantie van het modernisme is woke daarom een verademing. Waar in het modernisme de vorm van de kunst centraal stond, stelt woke de inhoud weer centraal. Kunstenaars bevragen onze tijd en dagen uit om verder te kijken.
Kritiek
Natuurlijk gaat de opkomst van een nieuwe denkwijze niet zonder slag of stoot. Het Stedelijk Museum kreeg veel kritiek op het woke-beleid na de documentaire White Balls on Walls. Veel genoemd argument is dat kwaliteit centraal moet staan. Maar als kwaliteit echt centraal zou staan, is het moeilijk te verklaren dat ook moderne kunstmusea vooral mannelijke kunstenaars tonen. Misschien komt het ook door de bombastische aankondiging van het Stedelijk dat het inclusieve beleid zoveel negatieve reacties oproept. Minder bombastisch waren de veranderingen in het Van Abbemuseum. De schitterende vaste collectie in Eindhoven is het toonbeeld van diversiteit en ontving hiervoor in 2019 een nominatie voor de museumprijs.
Woke heeft de afgelopen jaren een negatieve bijklank gekregen. Volgens critici zou het wokisme zorgen voor een beperking van de vrijheid van meningsuiting en de opkomst van de cancel-cultuur. Maar is dit ook waar binnen de kunstwereld? Een kunstenaar als Pablo Picasso kreeg de afgelopen jaren veel kritiek vanwege zijn belabberde omgang met vrouwen. Maar hij werd niet gecanceld. Sterker nog, zijn werk was in afgelopen jubileumjaar te bewonderen in meer dan vijftig tentoonstellingen.
De opkomst van vrouwelijke en niet-Westerse kunstenaars zorgt dus niet voor het verdringen van bestaande helden. De herontdekte kunstenaars zorgen voor een verrijking van het palet aan kunstvormen. Het zorgt voor een kunstaanbod dat diverser is dan ooit. De dominantie van het modernisme is definitief voorbij. Wie woke niet ziet als terechtwijzend vingertje, maar juist als een verrijking van het aanbod, heeft een wereld aan nieuw kunst te ontdekken. Zwart-wit films van Kara Walker, graffiti van Banksy en spiegelinstallaties van Yayoi Kusama bestaan naast elkaar, ieder met een eigen betekenis. Maar allemaal even gewaardeerd.
Wereldkunst
Vanaf 2024 zal KunstVensters vaker aandacht besteden aan niet-Westerse kunstenaars. Vandaag publiceerden we een artikel over Wifredo Lam in deze nieuwe serie. Komend jaar volgen artikelen over o.a. Tarsila do Amaral en Amrita Sher-Gil.
The post Woke laat kunst weer bloeien! appeared first on KunstVensters.