Waarom wordt de heilige geest afgebeeld als duif?

De week na Pinksteren viert de katholieke kerk het feest van de heilige drie-eenheid. De kerk viert de vader, de zoon (Jezus) en de heilige geest als drie verschijningsvormen van God. In schilderijen wordt de heilige geest vaak afgebeeld als een duif. Waarom is dat zo?

In het christelijk geloof is er maar één God. Maar in de kunst lijkt God er steeds weer anders uit te zien (zie ook het eerdere artikel: Hoe ziet God er uit?). Soms is God een vriendelijke oude man, soms een hand uit de hemel, soms een duif, en soms lijkt Jezus als een soort God op te treden. Hoe kan God er steeds anders uitzien als er maar één God is?

Drie-eenheid

Een centraal dogma in de katholieke kerk is de Drie-eenheid. Volgens deze doctrine is er één God, die zich kan vertonen in drie personen: de Vader (in de hemel), de Zoon (op aarde) en de Heilige Geest. Jezus, God en de Heilige Geest zijn dus slechts verschillende verschijningsvormen van dezelfde God. Hoewel in de drie-eenheid in de Bijbel nergens beschreven staat, is dit concept al vanaf de vroege Middeleeuwen geaccepteerd in de kerk. De week na Pinksteren wordt de heilige drie-eenheid zelfs gevierd met een feestdag in de kerk.

In de kunst wordt de heilige drie-eenheid vaak afgebeeld in de vorm van een God als oude man (de vader), Jezus (de zoon) en een duif (de heilige geest). In sommige schilderijen houdt God het kruis vast waarin Jezus hangt met daarboven een duif (de Troon van Barmhartigheid), maar vaker staan de drie gewoon bij elkaar afgebeeld.

De Heilige Geest

Maar wat is de heilige geest eigenlijk precies? Het christendom lijkt het concept overgenomen te hebben uit het jodendom, waar de heilige geest een goddelijke kracht is. Binnen het concept van de drie-eenheid is het de geest van God. Volgens verschillende Bijbelteksten speelt de heilige geest een belangrijke rol bij de bekering van mensen tot het christelijke geloof. Alleen het toelaten van de heilige geest in je leven, zorgt ervoor dat je een christelijk leven zal leiden.

Een bekering tot het christelijk geloof is als een wedergeboorte door de heilige geest. Deze interpretatie is waarschijnlijk overgenomen uit het Bijbelverhalen over de doop van Jezus. In het evangelie van Lucas staat de doop van Jezus door Johannes de Doper beschreven. Lucas maakt melding van de rol van de heilige geest: “De hemel werd geopend en de Heilige Geest daalde in de gedaante van een duif op hem neer. Er klonk een stem uit de hemel, die zei: ‘Jij bent mijn geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde.”

Duif

In het verhaal van de doop van Jezus staat dus beschreven dat de heilige geest de gedaante van een duif kan aannemen. Waarschijnlijk is deze korte tekst in het evangelie van Lucas de reden dat in christelijke kunst de heilige geest vrijwel altijd als duif staat afgebeeld. Vaak wordt de goddelijkheid van de duif benadrukt door hem met lichtstralen te omgeven. De heilige geest als hemels licht in de aardse duisternis.

De duif is een veel schilderijen onderdeel van de heilige drie-eenheid, zoals in de schilderijen van de kroning van Maria door Diego Velazquez en Peter Paul Rubens. Maar soms komt de duif ook alleen voor in schilderijen van de annunciatie of de doop van Jezus.

Volg de kunstbijbel!

Kerkelijk jaar: Geboorte van Jezus (25 december) – de Kindermoord in Bethlehem (28 december) – de Besnijdenis van Jezus (3 januari) – Driekoningen (6 januari) – de Doop van Jezus (zondag na Drie Koningen) – het Huwelijk te Kana (tweede zondag na Drie Koningen) – de Presentatie in de Tempel (2 februari) – de Vlucht naar Egypte (17 februari) – Wonderen van Jezus – Annunciatie (25 maart) – de Visitatie (31 mei) – Geboorte van Johannes de Doper (24 juni) – Herrijzenis van Lazarus (29 juli) – de Transfiguratie (6 augustus) – Maria-Hemelvaart (15 augustus) – Kroning van Maria (22 augustus) – Onthoofding van Johannes de Doper (29 augustus) – Geboorte van Maria (8 september) – Heilig Kruis (14 september) – Allerheiligen (1 november) – Allerzielen (2 november) – Presentatie van Maria in de Tempel (21 november) – Christus Koning (24 november) – Onbevlekte Ontvangenis (8 december)
Paascyclus: Palmpasen – de Tempelreiniging – het Laatste Avondmaal – Jezus op de Olijfberg – de Kruisweg – de Kruisiging – de Kruisafneming – de Wederopstanding – Noli me tangere – de Ongelovige Thomas – Hemelvaart – Pinksteren – Heilige Drie-Eenheid

The post Waarom wordt de heilige geest afgebeeld als duif? appeared first on KunstVensters.