Bij een katholieke non, denk je niet meteen aan seks. Toch lijkt Sint Theresia een orgasme te beleven in het beeld dat Gianlorenzo Bernini van haar maakte. Het uitdagende beeld kreeg een prominente plaats in de Santa Maria della Vittoria kerk in Rome. Wat was de bedoeling van haar intense ervaring?
Bij de intrede in een klooster laten priesters en nonnen de pleziertjes van het aardse bestaan achter zich. Een leven in het teken van God gaat niet samen met seksuele relaties en lichamelijke verlangens. Volgens het celibaat leiden lichamelijke driften alleen maar af. Voor veel geestelijken is het een zware opgave. Onderzoek van de Radboud universiteit laat zien dat veel priesters worstelen met de regels van het celibaat.
Santa Maria della Vittoria
Het beeld van Sint Theresia in de Santa Maria della Vittoria in Rome suggereert dat het celibaat in het oude Rome niet zo nauw werd genomen. Theresia was een jonge Spaanse non, die mystieke geschriften schreef. In het beeld is haar hoofd een beetje gekanteld. Een zucht lijkt te ontsnappen uit haar mond. Het is alsof deze katholieke heilige een orgasme beleeft. Hoe is dit te rijmen met het celibaat?
Sint Theresia leefde tussen 1515 en 1582. Op jonge leeftijd werd ze ziek en vreesde haar familie voor haar leven. Totdat ze plotseling wonderbaarlijk herstelde, dankzij de tussenkomst van Sint Jozef. Vanaf dat moment begon Sint Theresia religieuze extases te ervaren. Het beeld van Gianlorenzo Bernini in de Santa Maria della Vittoria toont zo’n religieuze extase, nadat ze met een pijl wordt geraakt door een engel.
Sint Theresia
Ze schreef over haar ontmoeting met de engel in haar dagboek: “Ik zag in zijn hand een lange gouden speer, en op de punt van het ijzer leek een klein vuurtje te zitten. Het was alsof hij de pijl in mijn hart stak en mijn ingewanden doorboorde. Toen hij de speer eruit trok, zette het mij helemaal in vuur en vlam met een grote liefde voor God. De pijn was zo hevig dat ik ervan moest kreunen; en toch was de zoetheid van deze buitensporige pijn zo overweldigend, dat ik er niet van af wilde.”
Bernini las in de tekst een beschrijving van een orgasme. Niet een seksueel orgasme, maar een religieus hoogtepunten door de liefde voor God. Hier gebruikte deze passage daarom voor het ontwerp van zijn beeld van Sint Theresia. Kunsthistorici hebben zich afgevraagd of Bernini het verhaal ‘misbruikte’ om een orgasme te kunnen weergeven of dat hij echt de intensiteit van een religieuze ervaring probeerde weer te geven.
Gianlorenzo Bernini – Beata Ludovica Alberto – Foto: Pierre Blanchard
Antonio Gioretti – Sint Sebastiaan – Foto: Lawrence OP
Gianlorenzo Bernini
Bernini maakte een echte show van zijn beelden. Het beeld van Sint Theresia wordt extra uitgelicht, doordat hij een verborgen raampje in de kerk liet plaatsen. Het buitenlicht valt zo precies op het beeld. Met de toevoeging van lichtstralen op de achtergrond benadrukte Bernini bovendien de religieuze wonder. Bernini maakte het werk in opdracht van de familie Cornaro. Aan de zijkant van de kapel maakte hij een sculptuur waarin de familieleden vanaf een balkonnetje naar Sint Theresia gluren, alsof de kerk een peepshow is.
Het was niet de enige keer dat Bernini de ervaring van een orgasme gebruikt in zijn beeldhouwkunst. Ook in het grafmonument voor Ludovica Albertini in de San Francesco a Ripa in Rome en het beeld van het martelaarschap van Sint Laurens zien we vergelijkbare poses van overgave. Seksueel genot en het lijden van pijn ligt in de beelden dicht bij elkaar. Zijn leerling Antonio Gioretti gebruikte dezelfde overdreven emotionele ervaring in zijn beeld van Sint Sebastiaan. Gianlorenzo Bernini’s beelden laten zien hoe intens een religieuze ervaring kan zijn. De emotionele weergave van extase en pijn is een uitnodiging aan gelovigen om zich over te geven aan hun geloof.
Barok
Lees ook andere artikelen over de barok:
The post Bernini gaf Sint Theresia een orgasme in de kerk appeared first on KunstVensters.